partenogenez

Partenogenez ya da döllenmesiz üreme, gerek bitkilerde, gerek hayvanlarda döllenmemiş bir dişi gametin gelişip yeni bir birey meydana getirmesine denir. Bu açıdan partenogenez ile daldırma, çelik ya da tomurcukla üreme gibi doğrudan doğruya üremeleri birbirine karıştırmamak gerekir. Çünkü bu çeşit üremelerde döllenme yoktur, ancak başlangıç hücresi diğer somatik sağlayan hücreler cinsel üreme hücreleri (dişi ve erkek gamet) değildir.

Partenogenezin de birçok çeşidi vardır. En katkısız partenogenez, erkeği olmayan türlerde (daphnia) ya da çok az erkeği bulunan türlerde (phasma) görülen partenogenezdir. Partenogenezin en çok görülen biçimlerinden biri mevsimlik olanıdır. Asma biti başta olmak üzere birtakım bitkileri yazın çiftleşmezler, dişiler doğrudan doğruya yumurtlar ve bunlardan yeni yavrular oluşur, ama kışa dayanıklı yumurtalar yumurtlamak için sonbaharda çiftleşirler. Arılarda (bal arısı) ana arı ilk çiftleşme uçuşunda edinip sperma kesesinde biriktirdiği erkek gametlerle kendi yumurtalarını döllendirerek peteklere bırakır ve yıllarca (en çok beş yıl) bunlardan dişi olan işçi arılar doğar. Arada bir döllemediği yumurtalardan erkek arılar oluşur. Sperma kesesinde hiç sperma kalmadığı zaman yumurtladıklarındaysa hep erkek arılar doğar. O zaman arıcılar bu yaşlı anaarıları yakalayıp kovandan atarlar. Deneysel olarak da laboratuvarlarda pek çok partenogenez halleri yaratılmıştır (Leob Delage, Bataillon v.s.) Bunlarda görülen ilginç ve ortak yan, herhangi bir şekilde uyarılan (iğne ile çizme, bir noktasını delme v.s.) her yumurtanın harekete geçerek çoğalmaya başlamasıdır

Partenogenez olayı insanlarda da olabilir mi?

Partenogenez, eşeyli üreme tipleri altında sınıflanmasına karşın, aslında gerçek bir eşeyli üreme karakteri taşımıyor (Eşeyli üreme altında sınıflanmasının nedeni, mayoz bölünmeyle oluşan bir eşey hücresinin bu süreçte yer alması). Yumurta hücresi döllenme olmaksızın gelişiyor ve bu nedenle de haploid (n sayıda kromozom taşıyan) bir birey meydana geliyor.

İnsanda tek bir kromozomun bile haploid olarak kalıtlanması, fizyolojik ve patolojik bazı sendromların hatta bazen de lethal (öldürücü) özelliklerin ortaya çıkmasına neden olduğu için, partenogenetik bir üreme bizler için söz konusu değil. Bu konuda bazı çalışmalar yapılmış olmasına karşın, henüz başarılı bir sonuç alınamadı.

Tavşanlarda partenogenez ise, 1936 yılında Gregory Pincus adlı araştırmacı tarafından çalışıldı. Isı değişikliği ve kimyasal ajanlarla uyarılan tavşan yumurta hücreleriyle yapılan bu çalışma, henüz memeliler konusundaki tek örnek.

Ayrıca bakınız

• Charles Bonnet
• Gregory Goodwin Pincus
• Komodo ejderi

Dış bağlantılar

• Parthenogenesis of Mice at Nature.com
• Reproductive behavior in whiptails at Crews Laboratory
• Types of asexual reproduction
• Parthenogenesis in Incubated Turkey Eggs Oregon State Üniversitesi
• National Geographic NEWS: Virgin Birth Expected at Christmas – By Komodo Dragon
• BBC NEWS: 'Virgin births' for giant lizards (Komodo dragon)
• REUTERS: Komodo dragon proud mum (and dad) of five
• Female sharks capable of virgin birth
• Marmorkrebs.org
• Scientists confirm shark's ‘virgin birth’ Article by Steve Szkotak AP updated 1:49 a.m. ET, Fri., Oct. 10, 2008

Kategori:Üreme ve gelişme

Bu makale Creative Commons Attribution-Share-Alike License 3.0 altında yayınlanan
Wikipedia makalesi Partenogenez, materyallerini kullanır.